Við Íslendingar erum flestir sammála um að helstu auðlindir okkar eigi að vera í þjóðareign. Ein mikilvægasta auðlind þjóðarinnar er hinn sameiginlegi trúar og menningararfur sem hefur mótað sjálfsmynd, samkennd og þjóðarvitund okkar. En nú virðist vera sem búið sé, allt í senn, að meta trúararf okkar til fjár, einkavæða hann og græðgisvæða.

– Milljarða auðlindir
– Þingvellir og Garðabær í eignasafni
– Kirkja misnotuð 

Milljarða auðlindir

Ég er að tala hér um kirkjujarða-eignirnar sem mynduðust í þá daga þegar kaþólska kirkjustofnunin drottnaði hér á landi allt frá kristnitöku til um 1550. Kirkjustofnunin kaþólska sölsaði þá undir sig eignir landsmanna oft með kúgun, ofbeldi og óhugnanlegum stofnunarþunga. Landsmenn áttu ekkert val, hér ríkti trúar nauðung, enginn komst undan. Í Evrópu var ranglætið svo yfirgengilegt að siðbótarmenn eins og Marteinn Lúter risu upp, mótmæltu og breyttu siðnum. Eftir siðbreytingu hér á landi allt fram á nýliðna öld var það því framandi hugsun að einhver kirkjustofnun eða trúfélag ætti þessar eignir.   Með siðlausum samningi sem gerður var fyrir aðeins þrettán árum var hinsvegar gengið svo frá að þjóðkirkjustofnunin fengi allar þessar kirkjusögulegu auðlindir allra landsmanna. Samningurinn grundvallaðist á kaþólskum kirkjuskilningi þar sem „kirkjan“ er skilgreind sem stofnun og „arfur kristninnar“ er skilgreindur sem eign stofnunarinnar. Þessi kirkjuskilningur er nokkuð sem lútersk kirkja var einmitt stofnuð til að berjast gegn og vara við! Þetta er í andstöðu við þá lútersku trú sem Stjórnarskrá Íslands heitir vernd og stuðningi. Hér erum við færð nokkrar aldir aftur í tíma, aftur fyrir siðbreytingu. Þessi siðlausi samningur setur allt tal um trúfélagafrelsi á svið fáránleikans.

Nú, þegar hin almenna kirkja á Íslandi vill aðskilnað ríkis og þjóðkirkjustofnunarinnar, eru sumir talsmenn stofnunarinnar farnir að tala æ meir eins og siðlausu útrásarvíkingarnir gerðu fyrir hrun. Þeir segja „jú endilega að greina á milli ríkis og kirkju, en vitið þið bara, að við höldum einir hinum kirkjusögulega arfi og milljörðunum öllum um ókomin ár“. Þeir telja sig eina vera hina sönnu kirkju en ekki fólkið í landinu eins og Lúter gamli hélt fram.

Þingvellir og Garðabær í eignasafni

Sr. Sigurður Árni Þórðarson, prestur í Neskirkju og kirkjuþingsmaður er einn af þeim starfsmönnum þjóðkirkjunnar sem skrifar reglulega pistla hér í Fréttablaðið. Hann skrifaði grein þann 16. nóvember sl. þar sem hann varar alvarlega við aðskilnaði ríkis og þjóðkirkju. Af hans orðum má ráða vissa hótun um að ef skilið yrði á milli íslenska ríkisins sem jú stendur fyrir íslenska þjóð annarsvegar og hinsvegar þjóðkirkjustofnunarinnar, þá myndi prestur og hans kirkjustofnun taka helstu dýrmæti Íslands og gera ríkissjóð gjaldþrota. Hann skrifar; „Skilja strax? Ja, þá verður ríkið jafnvel dæmt til að skila öllu eignasafninu, sem í eru nokkur helstu dýrmæti Íslands, t.d. Þingvellir, allt land Garðabæjar (land Garðakirkju), Borgarnes (land Borgar). Ríkissjóður Íslands hefur jafnvel ekki burði til að skila eða bæta. Þjóðkirkjan óskar, að ríkið skipti sér sem minnst af málum hennar.“ Þetta minnir óneitanlega á hrokafullt tal forstöðumanna bankanna og útrásarvíkinga fyrir hrun, – en nú bara í skjóli kirkju og Krists. Hver þeirra skyldi ætla að eigna sér Þingvelli? Hver þeirra ætlar sér allan Garðabæ? Jarðirnar er nú ekki hægt að flytja til Cayman eða Tortilla eyja en arfinn og arðinn er eflaust hægt að flytja út. Hvaða þjóðkirkjuprestur eða starfsmaður biskupsstofu skyldi nú vera að taka út kirkjusögulegan arf minna formæðra og forfeðra – eða þeirra ca. 65.000 Íslendinga sem kjósa að vera utan þjóðkirkjunnar? Við eigum rétt á að fá að vita. Stofnunin hlýtur að hafa skrá yfir þessa hluti.

Kirkja misnotuð

Hvaða „kirkju“ á kirkjuþingsmaðurinn við þegar hann fullyrðir „Þjóðkirkjan óskar, að ríkið skipti sér sem minnst af málum hennar“? Kirkjuhugtakið er nefnilega notað á tvo vegu á kirkjuþingi.   Annarsvegar þegar stofnunin er að afla fjár frá ríki og þjóð. Þá er hugtakið „kirkja“ látið merkja alla þjóðina í aldanna rás. En þegar kemur að ráðstöfun fjárins og stefnumótun þá hentar betur þrönga skilgreiningin, þá stendur hugtakið „kirkja“ í raun fyrir þröngan hóp starfsmanna stofnunarinnar.

Líklegast vill kirkjuþingsmaðurinn að ríkið og þjóðin skipti sér ekki af því hvernig hann og hans félagar á kirkjuþingi fara með sameiginlegan trúararf okkar allra hinna.

Allt þetta knýr frekar á um að sá siðlausi samningur milli ríkis og þjóðkirkjustofnunarinnar sem gerður var fyrir aðeins þrettán árum, verði rækilega endurskoðaður. Þjóðin má ekki leyfa neinum að ræna hinum kirkjusögulega arfi hennar. Íslendingar, stöndum vörð um okkar sameiginlegu auðlindir.

Hjörtur Magni Jóhannsson, guðfræðingur

Forstöðumaður og prestur Fríkirkjunnar í Reykjavík